Yeryüzündeki bütün canlıların enerji kaynağı olan güneş,  hava, su gibi yaşam için vazgeçilmezdir.

Doğal güneş ışığı; 

• Hayat kalitesini artırır 

• Psikolojik durumu düzeltici etkisi vardır 

• Vitamin D sentezi sağlar 

• Deride melanin üretimini artırır 

• Psoriasis, akne, bazı egzamalar ve raşitizm gibi bir takım hastalıklar üzerinde iyileştirici etkisi vardır. 

Ancak güneş korumasız bir halde, tekrar tekrar güneşe maruz kalınması, cildin yapısında hem kısa hem de uzun vadeli değişikliklere neden olma potansiyeline sahiptir.

Kısa vadede, tekrarlanan maruz kalma, genellikle güneş yanığı olarak adlandırılan ciltte eritem (kızarma) ile sonuçlanır ( Moore, 2013 ).  

Minimal Eritemal Doz (MED) : Ciltte eritemin görülebilmesi için güneş altında kalınan en kısa sürede alınan ışın dozudur 

Güneşin vücutta sebep olduğu hasarlar :

⦁ Güneş yanıkları , 

⦁ alerjik reaksiyonlar 

⦁ Erken cilt yaşlanması (kırışıklık, kuruluk, cilt lekeleri) 

⦁ Cilt kanseri 

Cilt hasarının boyutu maruz kalma süresine, gelen güneş ışınlarının yoğunluğundaki mevsimsel değişimlere, coğrafi konuma ve yaş, ten rengi, davranışsal faktörler, bağışıklık durumu ve diğerleri gibi konakçıya bağlı faktörlere bağlıdır (Jou ve Tomecki, 2014 )

Dünyanın dört bir yanındaki sağlık kurumlarını endişelendiren konulardan biri, daha koyu bir cilt arayan genç beyazlar arasında bronzlaşmaya neden olmak için yapay UV kaynaklarının kullanılmasının yanı sıra tatillerde güneşlenmedeki artıştır (WHO, 2017 ). 

Güneş ışınları, frekans ve enerji profilleri bakımından değişen bir dizi dalga boyu aralığından oluşur. 

Güneş ışınları kısa dalga boylu ışınlardır (100-400 nm). 

Işık tayfında UV alanı (mor ötesi) olarak adlandırılır.

UV C ➸ 100 – 290 nm Çok tehlikeli 

UV B ➸ 290 – 320 nm Bronzlaşma + eritem 

 UV A ➸ 320- 400 nm Bronzlaşma 

Güneş ışınları atmosferden geçerken UVC’nin tümü, UVB’nin ise yaklaşık % 90’ı ozon, su buharı, oksijen ve karbondioksit tarafından tutulmaktadır. -

UVA atmosferden çok az etkilenerek cildimize kadar ulaşmayı başarır.. 

Yeryüzüne ulaşan UV ışınlarının büyük çoğunluğunu UVA (%95), az bir kısmını ise UVB (%5) oluşturmaktadır 

Şekil 1. Ultraviyole ışık için elektromanyetik spektrum ve etki alanları 

Deriye ulaşan UV ışını miktarını etkileyen faktörler 

• Saat 

• Mevsim 

• Coğrafik enlem 

• Bulutlanma 

• Yüzey yansımaları 

• Yükseklik 

UVB ‘nin etkileri  Epidermis‘de :            

⦁ melanin sentezi artar, 

⦁ oluşan melaninler hücrelerin içine girerek derinin üst tabakalarına doğru ilerler. Bronzlaşma meydana gelir (ilk 4 gün içinde). 

Ayrıca epidermisin kalınlaşması sağlanarak UVB’nin epidermisin en dip tabakasına ulaşması engellenmeye çalışılır. 

UVA ‘nın etkileri  Dermis’te gerçekleşir.

⦁ serbest radikallerin oluşmasına neden olur. 

⦁ Serbest radikaller, dermisteki proteinlerin yapısını bozar. 

⦁ Elastin iplikcikleri hasar görür  ( FOTO-YAŞLANMA  )

⦁ Çözünebilen kollajen azalır 

Güneş koruyucu ürün formları

  

( kişisel tercihlere veya cildin ihtiyaçlarına göre )

⦁ kremler 

⦁ jeller

⦁ Köpükler

⦁ sütler 

⦁ losyonlar 

⦁ yağlar

İdeal bir güneş kreminin özellikleri

Arzu edilen kimyasal özellikler şunları içerir; eylemsizlik, tahriş edici olmama, fotostabilite ve diğer bileşenlerle uyumluluk.

Fiziksel özellikler, iyi yayılabilirliği desteklemek için düşük viskozite, estetik çekicilik, küçük parçacık boyutu, su geçirmezlik özelliği, uygun çözünürlük ve kokusuzluğu içerir.

İşlevsel nitelikler arasında, geniş bir dalga boyu aralığında koruma sağlama yeteneği ve hassaslaşmayı en aza indirmek için cilt yoluyla sınırlı sistemik absorpsiyon yer alır.

Ürünler ayrıca hazır, ucuz ve kirletici madde içermemelidir ( Manikrao Donglikar ve Laxman Deore, 2016 ).

Güneş koruyucu ürünlerde kullanılan UV filtreler 

etki mekanizmalarına ikiye ayrılır ;

A- Organik veya Kimyasal UV filtreler 

Bunlar genellikle bir karbonil grubu ile bağlantılı aromatik bileşiklerdir . 

Kimyasal güneş koruyucu filtreler, UV ışığını emer ve daha sonra ciltten salınan ısı enerjisine dönüştürür.

Koruma aralığına göre genel olarak üç kategoriye ayrılırlar; UVB (290–320 nm) ve UVA (320–400 nm) ve tüm spektrumu (290–400 nm) kapsayan geniş spektrumlu güneş kremleri ( Gabard, 2009 ).

UVB'yi kapsayan organik güneşten koruyucuların örnekleri arasında (PABA) ve oktisalat ve homosalat dahil olmak üzere türevi padimat O. salisilatlar , oktinoksat ve sinoksat dahil sinnamatlar , oktokrilat, benzsulidon ve dibenzoilmentanlar yer alır. 

UVA filtreleri benzofenonları içerir ; oksibenzon ve sulisobenzon , avobenzon ve meradimat, Metil antranilanat ve ecamsule. 

Hem UVA'yı hem de UVB'yi kapsayan geniş spektrumlu organik filtreler, diğerleri arasında besoctrizole, silatriazol içerir ( Tuchinda ve diğerleri, 2006 , Serpone ve diğerleri, 2007 ).

Organik güneşten koruyucular, uygulama üzerine daha iyi estetik sağlar ve bu nedenle daha geniş çapta kabul görürler, ancak sistemik absorpsiyon potansiyeli taşırlar, bu nedenle bu güneş kremleri grubunda hassasiyet ve istenmeyen etkiler daha yaygındır. 

UV filtresinin toksisitesinin olumsuz etkisinden muzdarip olan ana insan sistemlerini ve deniz organizmalarını göstermektedir.

Organik UV filtreleri ile ilgili olarak, bazı raporlarda, bunların idrar ve kan numuneleri gibi biyolojik numunelerde, özellikle benzofenon ve sinnamat türevlerinde bulunduğunu kanıtlamıştır. 

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), potansiyel endokrin bozucu molekülleri değerlendirmek için standartlaştırılmış testler içeren bir belge yayınladı Buna göre, biyolojik numunelerde, yani plasenta ve insan sperminde UV filtrelerinin potansiyel endokrin bozulması zaten rapor edilmiştir. Witorsch ve ark. (2010), cilt katmanlarını geçen UV filtreleri dahil olmak üzere bazı bileşik sınıflarının olumsuz etkisine değinmiştir; yine de, bu çalışma serum ve üreme hormon düzeylerinin bu maruziyetten etkilenmediğini vurguladı .

Son zamanlarda 2016'da Rehfeld ve ark.m hem hormon hem de UV filtresinin Ca2 + kanal sinyallemesine müdahale edebileceğini ve sonuç olarak belirli biyolojik süreçleri etkinleştirebileceğini göz önünde bulundurarak UV filtrelerinin progesteronu taklit etme olasılığını varsayarak UV filtrelerinin erkek doğurganlığı üzerindeki in vitro etkisini inceledi.

 Çeşitli araştırma grupları, diğerleri arasında sıçanlar, böcekler , balıklar gibi in vivo modeller kullanan UV filtrelerinin diğer olumsuz etkilerini bildirmiştir. Östrojenik, androjenik ve tiroid aktiviteleri, UV filtrelerinin endokrin bozucu etkilerine dahildir. 

Ek olarak, toplanan deniz örneklerinde birçok organik UV filtresi rapor edilmiştir, yani: homosalat (yosun ve tuzlu su karidesi); benzofenon-1 (algler) ve benzofenon-3 (mercanlar ve algler); avobenzon (algler, kabuklular ve salamura karides); EHMC  (balık ve midye); oktokrilen (tuzlu su karidesi, kabuklular ve midye); PABA (midye) ve kafur türevleri (balık).

Büyüme inhibisyonu, alg organizmalarını, yani Tetraselmis sp.'yi etkileyen olumsuz etkilerden biriydi . 

B- Inorganik veya Mineral filtreler 

Aynı zamanda fiziksel filtreler olarak da bilinen bu filtreler, UV ışınlarını  deri üzerinden, çevreye geri saçan ve yansıtan parçacıklardır. Ultraviyole ve UV ışığını girintiye sokmak için fiziksel bir bariyer görevi görürler.

En yaygın olarak kullanılan partiküllü mineral  filtreleri titanyum dioksit ve çinko oksittir ( Serpone ve diğerleri, 2007 , Dransfield, 2000 ).

Tüm ultraviyole spektrumunu kapsadıkları için geniş spektrum olarak kabul edilirler. İnorganik güneşten koruyucular, aynı zamanda, ışıktan korunma mekanizmalarından türetilen bir terim olan güneş koruyucuları olarak da adlandırılır (Dransfield, 2000 ).

FDA tarafından onaylanmış  UV filtreleri SADECE Çinko Oksit ve Titanyum di Oksittir. (20)

Güneş Koruyucuların etki mekanizmalarına göre  resimli bir perspektifi 

SPF değeri ile koruyuculuk arasındaki ilişki 

İnsanlar genellikle, SPF 50 güneş kremi uygulayarak, SPF 15'e göre, neredeyse iki kat daha fazla koruma sağlandığını varsayarlar. Bu doğru değildir, çünkü daha yüksek bir SPF değerinin sağladığı ekstra koruma, SPF 15'ten sonra ihmal edilebilir. SPF 50 güneş kremi UVB ışınlarının yüzde 98'ini engellerken, SPF 30 güneş kremi güneş yanığı ışınlarının yüzde 97'sini engeller - fark yüzde bir puandır.

SPF’nin uluslararası olarak kabul edilen CİLDE uygulanma kalınlığı, 2 mg/cm2 (USA) veya 1.5 g/cm2 (EU) ‘dır.   

Güneşten koruyucu nasıl olmalıdır? 

⦁  Kullanılan UV filtresi ve diğer içerik bileşenleri : 

 Aktif bileşenler (UV filtreleri) dışında, diğer bileşenlere de kesinlikle dikkat etmelisiniz. Temiz bir etiket aramanızı öneririz , bu da kolayca tanınan ve sentetik içerik içermeyen anlamına gelir!

 Bileşenlerin adları, özellikle INCI adlarıyla (kozmetiklerdeki bileşenleri benzersiz şekilde tanımlamak için kullanılan resmi uluslararası terminoloji) ile listelenirler. Bu listeler yol gösterici olabilir. 

Aldığınız bir üründeki bileşenler hakkında bilgi almak isterseniz : 

 https://online.personalcarecouncil.org/jsp/IngredInfoSearchResultPage.jsp?searchLetter=P       yada 

 https://www.cosdna.com/eng/ingredients.php     sitelerinden faydalanabilirsiniz !

⦁  SPF (Güneş Koruma Faktörü ) SPF sadece UVB korumasını gösterir. 

FDA'ya göre, uygun korumayı elde etmek için en az SPF 15 içeren bir güneş kremi seçmelisiniz . Yazın ve güneşli günlerde SPF'si 30 ve üzeri  üzerinde olan güneş kremlerinin kullanılması önerilir ( Draelos, 2006 ).

⦁  PFA (Protection Factor of UVA) 

Güneş ürününün UVA’ya karşı koruyuculuğunu gösterir. 1-5  arasında derecelendirilir. Geniş spektrumlu güneş koruyucularda ambalajın ön yüzündeki etikette, SPF’nin yanısıra PFA’nın veya kritik dalga boyunun da yer alması gerekir. 

⦁   Geniş Spektrum Koruması; Geniş Spektrumlu Koruma bir güneş kreminin hem UVA hem de UVB ışınlarından koruduğu anlamına gelir.

Bu çok önemlidir çünkü hem UVA hem de UVB ışınları cildinize zarar verir. UVA ışınları cildinize UVB ışınlarından daha derinden girer ve erken yaşlanma ve cilt kanseri gibi uzun süreli cilt hasarlarına neden olma potansiyeline sahiptir.

⦁  UVA ve UVB’ye karşı deri reaksiyonu ve güneş koruyucu içindeki      kimyasal maddelere gösterilen cilt reaksiyonu göz önünde bulundurulmalı 

• Deri rengi ve cilt tipine uygun olması

 • Kullanılacak güneş koruyucunun formu ve çevredeki ışık yoğunluğu

 • Güneş koruyucuların water-resistant özellikleri  

Suya dayanıklılık etiketi, su veya ter ile temas ettiğinizde güneş kreminin sizi ne   kadar süreyle koruduğunu gösterir. 40 dakika ("suya dayanıklı") veya 80 dakika ("suya çok dayanıklı") olabilir

⦁   Güneş koruyucunun  Ph’ı :  Cildin ortalama Ph'ına yakın 6.0 civarında olmalıdır.

Yine güneş koruyucuları seçilirken;  Cildi nemlendirmesi, Kolay uygulanması , Yağlı his bırakmaması ve Koruma dışında ekstra faydalar (antiaging, antiselülit vb) sağlayıp sağlamadığı kontrol edilmelidir. 

Referanslar ;

1-Güneş koruyucu ürünler: Kullanım gerekçesi, formülasyon geliştirme ve düzenleyici hususlar

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1319016419301033   

2-Bitkisel yağların gerçek UVB fotokoruyucu etkinliği: in vitro ve in vivo çalışmalar

https://link.springer.com/article/10.1007/s43630-020-00009-3    

3- SPF 30 VE SPF 50 ARASINDAKİ FARK https://suntribesunscreen.com/the-difference-between-spf-30-and-spf-50/   

4-Çinko oksit 30 +SPF güneşten koruyucuların in vitro testi

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1468-2494.2012.00717.x 

  

5- UV Filtreleri: Zorluklar ve Beklentiler

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8955451/#app1-pharmaceuticals-15-00263  

6-Güneş Kremleri ve Fotoyaşlanma: Güncel Literatürün Bir Gözden Geçirilmesi   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8361399/   

7- Güneş kremlerinde kullanılan organik filtreler 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29981360/   

8- Eriksen M., Lebreton L., Carson H. ve ark. (2014). Dünya Okyanuslarında Plastik Kirliliği: Denizde Yüzen 250.000 Ton Ağırlığında 5 Trilyondan Fazla Plastik Parça. PLOS BİR. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0111913 

9 nGhazipura, M., McGowan, R., Arslan, A. & Hossain, T. (2017). Benzofenon-3'e Maruz Kalma ve Üreme Toksisitesi: İnsan ve Hayvan Çalışmalarının Sistematik Bir İncelemesi. ÜremeToksikolojisi. https://www.researchgate.net/publication/319296314_Exposure_to_Benzophenone3_and_Reproductive_Toxicity_A_Systematic_Review_of_Human_and_Animal_Studies    

10 - Sharifan, H., Klein, D. & Morse, A. (2016). UV filtreleri, Meksika Körfezi'nde çevresel bir tehdittir: Teksas kıyı bölgelerine ilişkin bir vaka çalışması. Oşinoloji.     https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0078323416300355       

11-  Janjua, N., Mogensen, B., Andersson ve ark. (2004). Güneş kremleri benzofenon-3, oktil-metoksisinamat ve 3-(4-metil-benziliden) kafurun tüm vücut topikal uygulamasından ve insanlarda üreme hormonu seviyelerinden sonra sistemik absorpsiyonu. Araştırmacı Dermatoloji Dergisi. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15191542   

12-  Krause M., Klit A. ve Blomberg Jensen, M. (2012). Güneş kremleri: sağlığa faydalı mı?UV filtrelerinin endokrin bozucu özelliklerine genel bir bakış. Androloji Dergisi. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22612478   

13-  Osterwalder, U. & Herzog, B. (2009). Güneşten korunma faktörleri: dünya çapında bir karışıklık. İngiliz Dermatoloji Dergisi. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2133.2009.09506.x   

14- Schlumpf M., Kypke K., Wittassek M. ve ark. (2010). İnsan sütündeki UV filtrelerinin, kokuların, parabenlerin, ftalatların, organoklorlu pestisitlerin, PBDE'lerin ve PCB'lerin maruz kalma modelleri: UV filtrelerinin kozmetik kullanımı ile korelasyonu. Kimyasfer. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21030064#   

15-  Schlumpf M., Durrer S., Faass O. ve ark. (2008). UV filtrelerinin gelişimsel toksisitesi ve çevresel maruziyet: bir inceleme. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18194281    

16 - ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Departmanı (2016). Kömür Katranları ve Kömür Katranı Sahaları. Bölüm: Kanserojenler hakkında rapor, 14. baskı. https://ntp.niehs.nih.gov/ntp/roc/content/profiles/coaltars.pdf     

17 -  Ahşap, E. (2018). Güneş Kreminin Mercan Resifleri Üzerindeki Etkisi. https://www.icriforum.org/wp-content/uploads/2019/12/ICRI_Sunscreen_0.pdf  

18-  Yooeun Chae, Youn-Joo An, Mikro ve nanoplastiklerin su ekosistemleri üzerindeki etkileri: Güncel araştırma eğilimleri ve bakış açıları, Deniz Kirliliği Bülteni, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28222864/  

19 - Potential of Natural Compounds as Sunscreen Agents Rani Mansuri*, Anupama Diwan, Harshit Kumar, Khashti Dangwal, Dharmender Yadav/   Pharmacogn Rev. 2021;15(29):47-56 A multifaceted peer reviewed journal in the field of Pharmacognosy and Natural Products www.phcogrev.com | www.phcog.ne 

  

20 - UV Filters in Sunscreens and other Cosmetics. Regulatory Aspects and Analytical Methods 

https://www.sciencedirect.com/topics/chemistry/ultraviolet-filter               

21 -  YEŞİL KAVRULMUŞ KAHVE ÖZLERİNİN ( % 40 ETHANOL ) ORGANİK DOĞAL UV FİLTRESİ OLARAK KULLANILMASI 

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590155920300081?via%3Dihub